FORMELE EN INFORMELE LEIDERS
INLEIDING
Elk team kent een door de directie aangestelde leider. Iemand met kennis, ervaring en iemand die goed met mensen kan omgaan. De zgn. formele leider. Iemand die snapt hoe de afdeling werkt, oog heeft voor iedereen, gezien en geliefd wordt door iedereen.
Dit is in de ideale wereld het geval. Helaas is de ideale wereld niet altijd haalbaar. Veel teams worden weliswaar geleid door een formele leider, maar dat wil niet zeggen dat dit een goede leider is. Zeker wanneer de leider onervaren is of geen voeling met het team/afdeling heeft, kan de kwaliteit van zijn leiderschap te wensen over laten.
Wanneer leden van het team het gevoel hebben niet terecht te kunnen bij de formele leider, dan zullen zij op zoek gaan naar iemand waar ze wel terecht kunnen. Als dit vaak gebeurt ontstaat hier de informele leider. Dit kan een iemand zijn, maar soms ook meerdere mensen in een team of zelfs buiten het team.
SAMEN
Zoals ik in het vorige onderdeel “Grenzen” al naar voren kwam, kan er spanning ontstaan tussen de teamleider en leden van het team. Het ontstaan van informele leiders heeft hier zijn grondslag. De formele leider wordt gepasseerd door de teamleden. Zij gaan op zoek naar iemand die hen wel helpt.
Dit is gevaarlijk voor de groepsdynamiek. Het kan leiden tot onrust, gekonkel en er kan een onderstroom in het team ontstaan. Deze onderstroom is voor de formele leider niet zichtbaar.
De leider verliest het overzicht, weet niet wat er in de groep speelt en de leider wordt minder relevant. Immers hij heeft toch geen idee wat er speelt.
Als dit zich verder ontwikkeld kan er een echte hiërarchie ontstaan in de onderstroom. Zgn. deep dymocracy. Hoe liggen de informele verhoudingen in het team.
Dit is niet alleen onveilig voor de leden, maar kost onnodige veel energie. Zeker wanneer het team onder druk komt te staan zul je merken dat allerlei stromingen anders beginnen te lopen.
Het is van belang om dat, als team, samen te bestuderen en z.s.m. op te lossen.
VERANDEREN
De vraag hoe we dit kunnen veranderen, kan niet beantwoord worden voordat we uitgezocht hebben waarom er überhaupt een informele leider ontstaat. Komt dat doordat:
– de formele leider afwezig is
– de formele leider geen verantwoording neemt
– de formele leider achteraf/ niet reageert
– het team geen steun voelt van de formele leider
– het team geen vertrouwen heeft in de formele leider
– de formele leider zijn grenzen niet bewaakt
– de communicatie in het team niet loopt
– er veel informeel contact is
– de informele leider een eigen agenda heeft
– enz.
Al deze vragen zou je eerst moeten beantwoorden voordat je verder kunt. Immers de antwoorden op deze vragen zijn direct het antwoord op de vraag: waarom bestaat er überhaupt een informele leider.
Bedenk ook dat de goodwill van het team t.a.v. de formele leider beschadigd is. Wellicht is het team bereid om mee te denken en de formele leider te helpen. Maar dat is niet oneindig.
Het oplossen van dit probleem is niet zo makkelijk. Zeker vanuit het team zelf is het heel moeilijk om hier stappen in te zetten.
Wellicht dat vanuit de hogere managementlaag hulp geboden kan worden. D.m.v. coaching/ scholing van de formele leider en het team of een interventie.
GROEIEN
Het kan helpen om open kaart te spelen. Om samen met de leden van het team open en eerlijk te bespreken wat erover en weer van elkaar verwacht wordt.
Misschien is het noodzakelijk om er een onafhankelijke partij bij te halen om dit proces te begeleiden.
Immers het team en de leider moeten weer groeien in elkaars vertrouwen. En dat kost tijd.
VERTROUWEN
Uiteindelijk kan dit goed aflopen. De verhoudingen worden weer genormaliseerd en de lijnen zijn duidelijk. Vooral wanneer de leider duidelijk en krachtig optreedt, kan het vertrouwen hersteld worden.
SAMENVATTEND
Het ontstaan van informele leiders is gevaarlijk voor het team en het kost veel energie. Probeer dit z.s.m. te veranderen.